Project Haïti

Brancheblad Uitvaartzorg 2018, 6

16-17, artikel 3: Helpen op Haïti  

Tekst: Marjon Weijzen
Beeld: Daniel Berehulak en Petra van Valburg

Zwetend, de geur van rotting, mondkapje kwijt…maar wat een voldoening!

Bij veertig graden, zwetend als otters in hun witte pakken, trokken ze half ontbonden lichamen uit vriezers en schepten ze bergen as uit een gammele oven. Twee Nederlandse uitvaartverzorgers hielpen Father Rick een weekje mee op Haïti.

Als ze in hun geblindeerde busje door de sloppenwijken reden, sieraden af – om vooral geen aantrekkelijk doelwit te vormen voor de heersende gangs – zagen ze soms vuurtjes branden, tussen de stromen vuilnis, scharrelende zwijnen en de talloze straatverkopers. “Het zal toch geen baby’tje zijn,” dacht Petra van Valburg, “dat de ouders verbranden omdat ze geen geld hebben voor een uitvaart.”

Een uitvaart op Haïti kost omgerekend zo’n 900 euro. De meeste Haïtianen hebben minder dan twee euro per dag te besteden en kunnen een uitvaart niet betalen. Vaak brengen ze hun doden naar een uitvaartcentrum, waar die in een koeling worden gelegd tot ze genoeg gespaard hebben voor de begrafenis.  Dikwijls komen ze ze nooit meer ophalen. Soms laten ze de doden eenvoudigweg op straat liggen. Doodgeboren en gestorven kindjes worden ook wel verbrand.

Mensen uit Port-au-Prince, de hoofdstad, kunnen hun doden afleveren bij ziekenhuis St. Damien. Buiten bij de kapel staan drie vriezers. Eén daarvan kochten uitvaartondernemers Van Valburg (Paeonia Uitvaartbegeleiding) en Marja Oosterman (Oleander Uitvaartzorg), afgelopen voorjaar samen met Richard Frechette, ‘father Rick’, de initiatiefnemer van St. Damiens uitvaartproject. Oosterman vertrok met ingezameld 5207 euro, een bedrag waar 434 uitvaarten voor gedaan kunnen worden.

12 euro per uitvaart

Elke ochtend om zeven uur draagt Father Rick een mis op in de kapel van St. Damien. De lichamen die die ochtend in de vriezers zijn aangetroffen en de doden uit het ziekenhuis zelf zegent hij dan; ze liggen in kisten voor het altaar. Eens per week wordt er begraven. Voor 12 euro per uitvaart biedt Father Rick: een kist – van papier maché -, een laken, een bodybag – van knoerthard en milieuonverantwoord plastic – en een graf, op een stuk land aan zee. Father Rick heeft vijf mannen in dienst die de uitvaarten verzorgen.

Oosterman en Van Valburg hielpen een paar dagen mee. In witte pakken trokken ze de lichamen uit vriezers. “Die lichamen zijn dikwijls al half vergaan, “vertelt Oosterman, “ze liggen in een mengsel van ijs en water, want de stroom valt nogal eens uit. “We moesten ze soms losbikken, terwijl we er water over lieten stromen,” vult haar collega aan. “Soms liet het vel al los en kon je niet eens meer zien of het een man of een vrouw was. Maar we troffen, uit een vriezer van een uitvaartondernemer, ook een meisje aan dat eruit zag als een pop: in haar mooiste witte jurkje en met witte handschoenen aan.”

Onder gezang
De Nederlandse uitvaartverzorgers zijn erg onder de indruk van Father Rick. “Terwijl wij in een vrachtwagen met de kisten naar de plek reden waar begraven werd scheurde hij op zijn motor er naar toe, met zijn habijt in een rugzakje. Toen we aankwamen bij de 21 gegraven kuilen legde hij de kisten een voor een, zingend, met de mannen in hun graf. ‘Beyond the mountain is a valley, there will be mu abode forever’. Kippenvel.”

Vind Oosterman, na deze ervaringen in Haïti, haar Nederlandse klanten niet soms enorm zeuren?  Ze lacht:  “Gisteren waren we een hele dag bezig met een rouwbrief, lettertype zus, lijntje zo…dan denk ik inderdaad wel eens ‘jullie moesten eens weten …[hoe het er op Haïti aan toe gaat]’. Voor iedere uitvaart die ze doet, legt de Tielse uitvaartondernemer 25 euro opzij voor het project in Haïti. Daarmee worden twee Haïtianen begraven.

Ook helpen?

Iban Wereldouders: NL60INGB0000001171

Het uitvaartproject St. Damien is een project van WereldOuders. Naast financiële steun is er ook dringend behoefte aan materialen: lijkhoezen, lakens, scharen, handschoenen, mondkapjes en beschermende kleding.

De New York Times maakte een prachtige reportage over begraven op Haïti: The Heroes of Burial Road, onderdeel van een serie over The End.