De etiquette of het decorum is een geheel van cultuurgebonden beleefdheidsregelsen de omgangsvormen. De kern van de etiquette is: rekening houden met de gevoelens van anderen en met de gebruiken in een samenleving, in alle situaties waarin mensen met elkaar omgaan. Aldus Wikipedia.

Een paar weken geleden werd mij de vraag gesteld omtrent het gebruik van een rouwband, een zwarte band om de rechterarm. Het was de vraagsteller duidelijk dat de drager van deze band in rouw is, dat er een persoonlijk verlies is geleden en dat de band gedragen wordt als eerbetoon aan de overledene. Echter, de vraag liet mij niet los, en ik ben op onderzoek gegaan naar andere, uiterlijke tekenen van rouw, onder andere bij bezoekers van Rouwcafé Tiel. Zoals de omschrijving in Wikipedia aangeeft, heeft elke cultuur, elke samenleving een eigen etiquette. Ik zal me dus richten op onze Nederlandse cultuur, want hierin zijn er al voldoende verschillen. Mijn ondervraagden wisten zich te herinneren dat de ramen werden geblindeerd door een wit laken, of dat gordijnen werden gesloten bij het woonhuis van de overledene. Luiken voor de ramen werden dichtgedaan.

De vlag ter ere van de overledene hangt hierarchisch altijd onder de Nederlandse vlag. Bij ‘halfstok’ is de officiele vlag van de Staat niet zichtbaar, maar hangt denkbeeldig wel in top met daaronder de vlag ter ere aan de overledene.

De vlaggen die een staatsieauto gebruikt bij het vervoer van een overledene, zijn bedekt op het moment dat de auto ‘leeg’ is. De hoezen worden er vanaf gehaald wanneer de overledene in de auto wordt geplaatst voor het vervoer naar elders.

Was het gebruik van boerenkarren en koetsen typerend een verschil tussen de rijken en armen onder ons, hedentendage is een koets of kar geen gemeengoed, en heeft rouwkoe ‘Leentje’ naam gemaakt als concurrente van een paardenspan.

In het oosten van ons land kent men nog wel het Noaberschap, oftewel: burenhulp. Deze hulp was van oudsher een vanzelfsprekende hulp in momenten van nood, zo ook bij de uitvaart van een overledene. Bij het dragen van de overledene naar zijn graf waren zij kenbaar aan het strikje dat zij op hun kleding droegen.

Hoewel de dood steeds meer uit de taboesfeer komt, liggen geloof, bijgeloof en angst nog steeds aan de basis van veel hedendaagse protocollen. Zo werden spiegels in huis bedekt, en bij het vervoer of het dragen van de kist is nog altijd het voeteneinde naar voren gericht. In bepaalde streken werd gedacht dat de geest van de overledene alleen maar vooruit kon zien. Met de voeten vooruit zou hij nooit de weg terug kunnen vinden. Bij een kerkelijke, protestantse uitvaart wordt de kist van de overledene gedraaid, zodat deze met de voeten naar voren richting de kerkgangers wijst. In de meeste crematoria is hierbij geen andere keuze. Bij een RK-uitvaart echter blijven de voeten gericht op het altaar, tenzij de overledene een priester of pastor is.

Kreeg een stervende vaak een brandende kaars in zijn handen ter bescherming van de ziel tegen kwade geesten, nu branden we een kaars als een symbolisch ritueel.

Etiquette is cultuurgebonden, maar over één ding waren mijn ondervragers unaniem van mening, dat het dragen van blote voeten in slippers bij een uitvaart ook in de 21^e eeuw, niet gepast is.

Marja Oosterman
www.oleander-uitvaartzorg.nl
06-52553676